Peningkatan permintaan terhadap penjagaan kesihatan kini menyebabkan China berdepan dengan krisis kekurangan komoditi paling penting iaitu darah.
Apabila bekalan darah di hospital semakin tenat, dalam keadaan terdesak pesakit terpaksa mencari alternatif lain dan mendapatkan bantuan daripada ejen yang dikenali dengan panggilan ‘kepala darah’ yang menjual sijil bagi memberikan pesakit akses kepada bank darah kebangsaan. Perkara ini secara tidak langsung mencetuskan pasaran gelap di tengah sistem penjagaan kesihatan China.
“Pada pesakit seperti kami, membeli darah akan menyelesaikan masalah,” kata Hong, warga Shanghai juga pesara kerajaan yang menghidap sindrom myelodysplastic, sejenis kanser di mana sumsum tulang tidak mampu menghasilkan sel darah secukupnya dan kehadiran sel tidak normal dalam darah atau sumsum tulang.
“Mujur juga ada kepala darah itu, kalau dia tiada, apa saya hendak buat?” soal Hong satu pertanyaan yang sukar untuk dijawab.
Kekurangan yang teruk ini berlaku berikutan skandal bekalan darah tercemar. Perkara ini sememangnya amat memalukan dan kerajaan China cuba memulihkan keadaan dengan menggalakkan orang ramai menderma darah secara sukarela.
Pada lewat 1980-an dan 1990-an, pihak berkuasa tempatan menggesa petani untuk menjual darah dan plasma darah mereka. Generasi awal kepala darah menjual darah petani ini ke hospital dan bank darah.
Akibatnya, puluhan atau ratusan ribu pesakit dijangkiti virus HIV kesan daripada proses pemindahan darah yang tidak memberi penekanan terhadap aspek kebersihan itu.
Skandal kedua yang berlaku pada 2011 membuatkan keadaan jadi lebih parah dan menyukarkan lagi laluan kempen derma darah. Seorang wanita mendakwa bekerja dengan Persatuan Palang Merah China memuat naik gambar yang memaparkan kemewahan hidupnya di Internet. Peristiwa itu menjejaskan imej badan kebajikan berkenaan yang membantu kerajaan mendapatkan bekalan darah daripada penduduk.
Pada pertengahan 1990-an, China menutup stesen pengumpulan darah komersial dan pada 1998, ia memperkenalkan undang-undang pendermaan darah serta mengharamkan penjualan darah.
Sebaliknya, kerajaan menggalakkan penduduk China untuk menderma darah secara sukarela. Pada masa sama, pihak berkuasa China turut mengetatkan peraturan pengumpulan plasma darah dan ujian darah.
Undang-undang China kini mengkehendaki pesakit untuk menunjukkan sijil bahawa mereka, rakan atau saudara-mara sudah menderma darah apabila mahu mendapatkan bekalan darah daripada simpanan darah negara. Malah, sesetengah hospital tidak akan memberikan darah kepada pesakit jika mereka gagal menunjukkan sijil berkenaan.
Namun peraturan itu memberi kesan besar kepada pesakit yang sakit teruk dan memerlukan transfusi darah secara berkala atau dalam kuantiti besar. Ini termasuk mereka yang tidak boleh bergantung harap kepada keluarga dan kawan yang tinggal berdekatan.
Lebih menyedihkan, undang-undang China juga mengehadkan kekerapan pendermaan darah penuh di mana seseorang itu boleh menderma dua kali saja dalam tempoh setahun. Malah, mereka juga biasanya tidak berkongsi bekalan darah dengan wilayah lain di China.
Untuk memenuhi keperluan dan permintaan, generasi baru kepala darah mula memainkan peranan. Mereka memberi wang kepada orang ramai untuk menderma darah di bank darah dan menjual sijil pendermaan kepada pesakit yang terdesak.
Zhang, 25, dari timur laut wilayah Jilin adalah antara contoh generasi baru kepala darah yang memulakan ‘kerjayanya’ hujung tahun lalu. Dia yang berjaket kuning ditemui di luar Pusat Palang Merah di Beijing.
Apabila ditanya mengenai urus niaganya, Zhang dengan pantas memberitahu, dia mengenakan bayaran 1,000 yuan (RM582) bagi setiap 100 cc (100 ml) yang didermakan kepada bank darah. Apa yang diperlukan selain wang ialah notis sehari awal, nama hospital dan jenis darah pesakit.
Peraturan tiada makna
Memang ada tindakan dikenakan pada kepala darah ini, tetapi ia tidak mampu menghapuskan mereka.
“Jangan risau pasal polis. Kami ada di luar kebanyakan hospital dan kami kenal semua anggota polis,” kata Zhang lagi. Ketika berbual dengannya, kelihatan dua kereta polis tidak jauh dari situ.
Pesakit seperti Hong, yang meminta nama penuhnya dirahsiakan kerana bimbang pihak hospital tidak mahu memberikan dia tempat di wad lagi sekiranya rahsia itu bocor, berasa bersyukur dengan kehadiran ejen seperti Zhang.
Apabila permohonannya untuk mendapatkan transfusi darah secara berkala di salah sebuah hospital kerajaan terkemuka di Shanghai, Hong terpaksa berpindah ke hospital swasta. Kakitangan di hospital swasta itulah yang memperkenalkan Hong dengan kepala darah.
Perkhidmatan mereka memang boleh dipuji kerana menghantar sijil pendermaan darah ke tangan pesakit yang berada di hospital.
Skandal membabitkan pengurusan darah yang berlaku berulang kali memadamkan keinginan rakyat China untuk menderma. Pada 2011, tidak sampai satu peratus rakyat China yang menderma darah dan berdasarkan data Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), jumlah itu sangat rendah - di tahap paling bawah dalam julat yang disarankan badan kesihatan itu.
Bagaimanapun kenyataan dikeluarkan Suruhanjaya Kesihatan Kebangsaan dan Perancangan Keluarga China pula berbeza kerana menurut mereka tahun itu (2011) jumlah penderma mencecah lima peratus dan dapat mengumpulkan 4,164 tan darah. Namun, suruhanjaya berkenaan enggan memberikan sebarang komen apabila diminta penjelasan lanjut.
Di negara di mana sebahagian besar rakyatnya masih berkira atau keberatan untuk menderma darah, kebanyakan pendermaan yang ‘sah’ datang dari pelajar dan anggota tentera. Malah, undang-undang juga menggalakkan kakitangan kerajaan untuk menderma.
Dokumen mahkamah China menunjukkan dalam beberapa tahun kebelakangan ini badan kerajaan juga menggunakan khidmat ejen atau kepala darah untuk memenuhi kuota tahunan bagi pengumpulan darah daripada penduduk atau kakitangan. Peguam yang terbabit dalam kes ini mengesahkan perkara berkenaan.
Kewujudan kuota ini membuatkan kerajaan tempatan juga terpaksa melakukan pelbagai kempen yang ‘luar biasa’ untuk mencari penderma baru.
Tindakan kerajaan tempatan di satu daerah di wilayah Zhejiang menjadi tajuk utama akhbar pada September lalu apabila ia mencadangkan untuk menaikkan markah peperiksaan kemasukan sekolah bagi pelajar jika keluarga mereka menderma 4,000 cc darah.
Wilayah Hunan pula menawarkan insentif dengan tidak mengenakan bayaran penggunaan darah di bank darah kepada penduduk yang menderma sebanyak 900 cc darah.
Jumlah simpanan darah di kebanyakan tempat masih sedikit dan menjadi semakin rendah pada musim cuti seperti Tahun Baru Cina. Di Changsa, wilayah Hunan, pegawai di pusat pendermaan darah berkata, jumlah simpanan darah di situ hanya satu pertiga daripada tahap selamat. Kerana masalah ini, semua pembedahan ditangguhkan kecuali yang benar-benar terdesak dan sangat kritikal saja. - Reuters
